Süblimleşme, katı hâlde bulunan maddelerin ısı alımı ile birlikte sıvı hâle dönüşmeden, gaz hâline dönüşmesine denir. Maddelerin bu hâli ile günlük hayatta karşılaşabilmek mümkündür.
Günlük hayattan süblimleşmeye örnekler verilecek olursa, şu şekilde sıralanabilir;
- Kuru bir buzun katı bir durumdayken, gaz hâle dönüşmesi olayına denilir.
- Bir derin dondurucunun kapağı açıldığında, dışarıya soğuk buharın çıkması olayına süblimleşme denilmektedir.
- Katı iyotun ısı alması ile birlikte gaz hâle dönüşmesine denilmektedir.
- Naftalinin ısı alması ile gaz hâle dönüşmesi durumu süblimleşme örnekleri arasında gösterilebilir.
- Arsenik maddesinin 610 °C sonrasında katı bir hâldeyken, gaz hâle dönüşmesine süblimleşme denilmektedir.
Süblimleşme Nedir?
Maddelerin üç hâli bulunur. Bunlar, katı, sıvı ve gaz hâlleridir. Süblimleşme olayı ise maddelerin bu hâlleri ile ilişkili olarak bilinmektedir. Bir katı maddenin gaz hâle dönüşebilmesi için öncelikle eriyerek sıvı bir hâl alması gerekir. Sıvı bir hâl aldıktan sonra buharlaşma olayının gerçekleşmesi ile madde gaz hâline dönüşür.
Ancak süblimleşme olayı, maddelerde bu şekilde gerçekleşmemektedir. Direkt olarak bir katı maddenin gaza dönüşümü süblimleşme olayını gerçekleştirir.
Süblimleşme örnekleri ile maddenin bu hâli daha iyi anlaşılabilir. Katı olan maddelerin, sıvı hâle dönüşmeden, gaz hâline dönüşmesi durumuna sıklıkla karşılaşılabilmektedir. Bu duruma örnek verilecek olunursa, kışın asılan çamaşırların ısı almayarak donmasına rağmen kuruması olayında süblimleşme gerçekleşir.
Geri Süblimleşme (Kırağılaşma) Nedir?
Süblimleşmenin tam tersi olan geri süblimleşmede, gaz hâlindeki bir madde sıvı hâle dönüşmeden direkt olarak katı hâle döner. Maddenin bu hâline örnek verilecek olursa, kış aylarında arabaların camlarında buz oluşması durumu verilebilir. Bu durumda, havada bulanan su buharı direkt olarak buz hâline dönüşmektedir. Böylece geri süblimleşme yani kırağılaşma olayı gerçekleşir.
Süblimleşme Nasıl Gerçekleşir?
Süblimleşme gerçekleşen maddelerin tanecikleri arasındaki çekim gücü zayıf olduğu için katıdan gaza hal değişimi gerçekleşmektedir. Bu olay gerçekleşirken süblimleşmenin olduğu maddenin yapısında bir değişiklik olmamaktadır. Bu sebepten fiziksel bir değişmedir. Açık hava basıncı süblimleşme açısından önemlidir. Süblimleşmenin daha hızlı gerçekleştirilebilmesi için hava basıncının azaltılması gerekir. Kapalı kaplarda bazı maddelerin saflaştırılması için süblimleşme olayı sıkça kullanılmaktadır.
